اجزای تابلو برق صنعتی

تابلو برق صنعتی مجموعه‌ای از تجهیزات مثل کلید اصلی، کنتاکتور، بی‌متال، فیوز، شینه، رله، ابزار اندازه‌گیری و بدنه فلزی است که برای کنترل، حفاظت و توزیع برق در صنایع استفاده می‌شود. هر قطعه نقش خاصی دارد و کنار هم یک سیستم ایمن و قابل کنترل را شکل می‌دهند.

1. بدنه تابلو (Enclosure)

بدنه تابلو برق صنعتی اولین و مهم‌ترین بخش فیزیکی آن است. این قسمت وظیفه محافظت از تمامی تجهیزات داخلی در برابر گرد و غبار، رطوبت، ضربه و عوامل محیطی را بر عهده دارد.

ویژگی‌
ساخته‌شده از ورق فلزی (معمولاً فولاد روغنی یا گالوانیزه)

پوشش رنگ پودری الکترواستاتیک برای مقاومت بیشتر در برابر خوردگی

دارای درجه حفاظت (IP) برای مشخص‌کردن میزان مقاومت در برابر نفوذ آب و گرد و غبار

بدنه تابلوها به صورت ایستاده (ایستاده زمینی) یا دیواری طراحی می‌شوند و در انواع داخلی (Indoor) یا بیرونی (Outdoor) عرضه می‌شوند.

2. کلید اصلی (Main Switch)

کلید اصلی ورودی برق به تابلو را کنترل می‌کند. در واقع، این کلید مسئول قطع یا وصل‌کردن کل جریان برق در صورت نیاز است.

کاربرد
ایجاد ایمنی هنگام تعمیرات یا سرویس

جلوگیری از شوک الکتریکی در زمان اضطرار

کنترل ساده ورود جریان به کل تابلو

این کلیدها می‌توانند از نوع کلیدهای هوایی (ACB)، کلیدهای کمپکت (MCCB) یا کلیدهای فیوزدار باشند.

3. کلیدهای فرعی (Branch Switches)

این کلیدها برای تقسیم جریان برق به بخش‌های مختلف کارخانه یا سیستم استفاده می‌شوند. در اصل، بارهای مختلف مثل موتور، روشنایی، تجهیزات کنترلی و … هر کدام از یک کلید فرعی استفاده می‌کنند.

مزایا
امکان جداسازی هر بخش از سیستم به صورت مستقل

افزایش ایمنی و سهولت در عیب‌یابی

کنترل بهتر مصرف انرژی در خطوط مجزا

4. فیوزها (Fuses)

فیوزها نقش حیاتی در حفاظت از تجهیزات در برابر جریان‌های غیرمجاز دارند. در صورت عبور جریان بیش از حد، فیوز می‌سوزد و مسیر برق قطع می‌شود تا از آسیب‌دیدگی تجهیزات جلوگیری شود.

انواع فیوز 
فیوز کاردی (NH Fuse)

فیوز مینیاتوری (MCB)

فیوز شیشه‌ای

هر نوع فیوز بر اساس نوع تابلو، سطح ولتاژ و نوع بار انتخاب می‌شود.

5. کنتاکتور (Contactor)

کنتاکتورها تجهیزات کلیدی در کنترل خودکار مدارهای قدرت هستند. با دریافت فرمان از رله یا PLC، عمل قطع یا وصل مدار را انجام می‌دهند.

اجزای اصلی کنتاکتور
بوبین (Coil)

تیغه‌های قدرت (Power Contacts)

تیغه‌های فرمان (Auxiliary Contacts)

کنتاکتورها در سیستم‌هایی مثل استارت موتور، تابلوهای روشنایی، گرمایش صنعتی و … کاربرد فراوان دارند.

6. بی‌متال (Overload Relay)

بی‌متال‌ها برای محافظت موتورهای الکتریکی در برابر اضافه‌بار طراحی شده‌اند. این تجهیزات حرارتی، با گرم‌شدن بیش از حد جریان، تیغه فرمان را قطع می‌کنند و از سوختن موتور جلوگیری می‌کنند.

ویژگی‌
قابل تنظیم بر اساس جریان کاری موتور

دارای تیغه فرمان باز و بسته

بازگشت خودکار یا دستی بعد از عمل حفاظت

7. شینه‌ها (Busbars)

شینه‌ها رساناهای فلزی هستند که جریان برق را بین بخش‌های مختلف تابلو توزیع می‌کنند. معمولاً از مس یا آلومینیوم ساخته می‌شوند.

انواع شینه در تابلو
شینه فاز

شینه نول

شینه ارت

شینه حفاظتی (PE)

استفاده از شینه باعث کاهش سیم‌کشی و افزایش نظم و ایمنی در تابلو می‌شود.

8. ریل و سینی کابل

برای نصب منظم تجهیزات روی بدنه تابلو از ریل‌های فلزی (معمولاً DIN RAIL) استفاده می‌شود. همچنین سینی کابل یا نردبان کابل برای مدیریت سیم‌کشی داخلی به کار می‌رود.

مزایای 
تسهیل نصب و تعویض تجهیزات

کاهش آشفتگی در سیم‌کشی

افزایش ایمنی و دسترسی بهتر برای سرویس

9. رله‌ها (Relays)

رله‌ها ابزارهایی هستند که بر اساس سیگنال‌های فرمان، مدارهای الکتریکی را قطع یا وصل می‌کنند. رله‌ها واسطه‌ای میان سیستم کنترل و عملگرها هستند.

انواع رایج رله‌ها
رله زمانی

رله کنترلی

رله حفاظتی

هر یک از این رله‌ها وظایف خاصی در سیستم ایفا می‌کنند و وجود آن‌ها برای عملکرد دقیق تابلو ضروری است.

10. نمایشگرها و آمپرمترها

برای نمایش پارامترهای مهمی مانند ولتاژ، جریان، توان مصرفی، ضریب قدرت و … از نمایشگرهای دیجیتال یا آنالوگ در پنل جلویی تابلو استفاده می‌شود.

پرکاربردترین تجهیزات اندازه‌گیری
ولت‌متر (Voltmeter)

آمپرمتر (Ammeter)

وات‌متر

پاور متر چندکاره

این تجهیزات امکان مانیتورینگ دقیق سیستم و جلوگیری از بروز اشکالات را فراهم می‌کنند.

11. ترمینال‌ها (Terminal Blocks)

ترمینال‌ها نقطه اتصال سیم‌ها در داخل تابلو هستند. آن‌ها نقش نظم‌دهی و ایمنی در اتصالات را دارند.

ویژگی‌
نصب آسان روی ریل

شماره‌گذاری برای شناسایی سریع

اتصال دقیق و مقاوم سیم‌ها

12. سیم‌کشی داخلی (Internal Wiring)

تمام تجهیزات داخل تابلو توسط سیم‌های مخصوص به هم متصل می‌شوند. نوع سیم و نحوه مسیرگذاری اهمیت زیادی دارد.

نکاتی در مورد سیم‌کشی
استفاده از سیم افشان با رنگ‌بندی استاندارد

استفاده از لیبل و مارکینگ برای شناسایی سیم‌ها

رعایت شعاع خمش، ایزولاسیون و قطر مناسب

نتیجه گیری

آشنایی با اجزای تابلو برق صنعتی، گامی ضروری برای انتخاب، طراحی و نگهداری اصولی این تجهیزات در محیط‌های صنعتی است. هر یک از قطعات مانند کلیدها، کنتاکتورها، شینه‌ها و رله‌ها، نقشی حیاتی در ایمنی و عملکرد صحیح سیستم ایفا می‌کنند. اگر به دنبال خرید، مشاوره تخصصی یا طراحی تابلو برق صنعتی هستید، سایت نیروترانس با تجربه تخصصی و تیم فنی مجرب می‌تواند بهترین انتخاب برای شما باشد.

سوالات متداول

تفاوت کلید اصلی و کلید فرعی در تابلو برق صنعتی چیست؟
کلید اصلی وظیفه کنترل کلی برق ورودی به تابلو را دارد، در حالی که کلیدهای فرعی برای توزیع و قطع و وصل جریان به بخش‌های مختلف مصرف‌کننده‌ها استفاده می‌شوند.

چرا استفاده از بی‌متال در تابلو برق صنعتی اهمیت دارد؟
بی‌متال از موتورهای الکتریکی در برابر اضافه‌بار محافظت می‌کند. با تشخیص گرمای بیش از حد ناشی از جریان بالا، مدار را قطع کرده و از آسیب به موتور جلوگیری می‌کند.

چه نوع فیوزی برای تابلو برق صنعتی مناسب‌تر است؟
نوع فیوز بستگی به جریان مصرفی، نوع بار و سطح ولتاژ دارد. برای بارهای صنعتی معمولاً از فیوز کاردی (NH) یا فیوزهای مینیاتوری (MCB) استفاده می‌شود که هر دو عملکرد حفاظتی خوبی دارند.