کاربرد دژنکتور در مدار برق

دژنکتور چیست و چه کاربردی در مدار برق دارد؟

هنگام بررسی مسائل مربوط به امنیت مدار باید با طرز کار مدار شکن یا قطع کننده مدار آشنا شوید. پس باید بدانید دژنکتور چیست و چه کاری در یک مدار برق انجام می دهد. جالب است بدانید کلمه دژنکتور واژه ای فرانسوی بوده و به صورت Disjoncteur نوشته می شود و ترجمه آن به زبان انگلیسی واژه circuit breaker یا همان مدار شکن است.

این قطعه در واقع یک کلید قدرت قطع و وصل اتوماتیک در مدار برق است که از مدار الکتریکی در مقابل آسیب های احتمالی از اضافه جریان محافظت می کند. اضافه جریان موجود در مدار ممکن است به دلیل اضافه بار و در برخی موارد به دلیل جریانات اتصال کوتاه به وجود آید. با توجه به این مورد که از این کلید برای جریان های فشار قوی استفاده فراوانی می شود، آیتم و موارد محافظتی و عایقی و قوس الکتریکی ناشی از قطع و وصل کلید حائز اهمیت است.

همانطور که گفتیم قطع کننده مدار به صورت اتوماتیک عمل قطع و وصل جریان برق در مدار را انجام می دهد، اما در مواقع لزوم می توان به صورت دستی هم این کار را انجام داد، از این رو دژنکتور مانند یک کلید مینیاتوری عمل می کند. بریکر و دژنکتور در اصطلاحات تخصصی هر دو به یک معنا بوده و هر دو کلید های قابل قطع زیر بار  هستند.

اما در اصطلاحات عامیانه به کلید های قابل قطع زیر بار در شدت جریان فشار متوسط و فشار قوی دژنکتور و به کلیدهایی مانند کلید مینیاتوری، کلید اتومات، فیوز و … که در تابلو برق های صنعتی به کار برده می شوند بریکر می گویند. دژنگتور قطعه ای است که که می تواند در مواقع لزوم و در صورت اضافه بار جریان عادی شبکه برق و در مواقع خطا یا همان اتصال کوتاه، جریان را سریعا قطع کند.

اجزای تشکیل دهنده دژنکتور

هر قطع کننده مدار از چندین قسمت تشکیل شده است، اما اصلی ترین قسمت های یک دژنکتور را می توان سوییچ ساده ای که به یک بیمتال یا مگنت برقی متصل است دانست. این سوییچ به وسیله سیم فازی که در مدار دژنگتور قرار دارد به ابتدا و انتهای مدارشکن وصل می شود. دو قطعه مهم دیگر در قطع کننده مدار کنتاکت ثابت و متحرک هستند.

هنگامی که این سوئیچ روشن می شود جریان الکتریسیته از ترمینال پایینی بیمتال عبور کرده و از طریق کنتاکت متحرک موجود به کنتاکت ثابت رفته و از ترمینال بالایی خارج می شود. با همین روند جریان الکتریسیته قطعه بیمتال را به یک آهنربای قوی تبدیل می کند که هر چه شدت جریان افزایش یابد نیروی الکترومغناطیسی قوی تر می شود.

سیستم قطع کننده مدار دژنکتور به این صورت عمل می کند که در صورت افزایش شدت جریان به صورت متوالی و نزدیک شدن آن به مقادیر غیر مجاز، قطعه بیمتال مانند یک آهنربای قوی عمل کرده و کنتاکت متحرک را از کنتاکت ثابت دور می کند. با انجام این عمل، هم مدار شکن و هم تجهیزات متصل به آن از خرابی های احتمالی حفظ می شوند.

انواع دژنکتور

با توجه به نوع مدار و شدت جریان عبوری از آن دژنکتور های مختلفی طراحی و استفاده می شوند. انواع مختلف این کلید قطع جریان را می توان به این صورت برشمرد: قطع کننده مدار روغنی، قطع کننده گازی، قطع کننده هوایی و قطع کننده خلا . تفاوت اصلی تمام دژنکتورهای ذکر شده در نحوه خاموش کردن قوس الکتریکی ایجاد شده در اثر اتصال کوتاه یا اضافه بار است.

دژنگتور روغنی : به کلید قطع کننده روغنی OCBS هم می گویند که از یک مخزن پر از روغن تشکیل ده است. در هنگام اضافه بار یا جریان اتصال کوتاه با باز شدن فنر و جدا شدن کنتاکت متحرک از کنتاکت ثابت جرقه شدیدی در مدار زده می شود که این جرقه باعث تبخیر روغن موجود در مخزن می شود و گازی که بر اثر تبخیر روغن ایجاد می شود، جرقه را خاموش می کند.

مجددا طی فرآیندی روغن مخزن جایگزین شده و می توان از دستگاه به راحتی و بدون هیچ مشکلی استفاده کرد. البته امروزه برای صرفه جویی بیشتر در هزینه های تولید دژنکتور های روغنی، دژنگتورهای نیمه روغنی طراحی و تولید می شوند که از نظر روغن مصرفی چیزی در حدود نصف روغن دژنکتور روغنی را مصرف می کنند. امروزه استفاده از این کلیدهای قدرت به دلیل خطر انفجار مخزن روغن کمتر شده است.

دژنگتور گازی (SF6) : از این کلید های قطع کننده مدار اولین بار در سال 1940 استفاده شد، گاز SF6 یا هگزا فلوئورید گوگرد گازی بدون اشتعال، بدون رنگ و بو و مزه و غیر سمی است. سرعت قطع کردن مدار به وسیله دژنکتور گازی حدود 3 میکرو ثانیه بوده که بسیار کم و سریع است. به دلیل همین ویژگی کاربرد این نوع از دژنگتورها در مدارهای برق افزایش یافت.

کلیدهای قطع کننده مدار گازی کاملا عایق بوده و از نظر حجم و اندازه بسیار کوچکتر از کلیدهای قدرت دیگر طراحی شده و از نظر میزان صدای تولیدی نیز بسیار کم صداست. از کلید قدرت گازی در پست های برق اول شهر و مکان هایی که فضای کمی دارند استفاده می شود.

علاوه بر این مزایا، قطع مدار در جریان های فشار کم گاز بدون هیچ مشکلی است. همچنین میزان فشار گاز موجود در مخزن دستگاه در مدت زمان عمر مفید دستگاه کم نمی شود و در صورت آسیب احتمالی به دستگاه و خالی شدن گاز به راحتی می توان مجددا مخزن گاز را شارژ نمود.

دژنکتور های گازی در دو مدل دو مخزنی و پوفر ساخته می شوند. نوع اول این کلیدهای قدرت که به مدل دو فشار نیز معروف است هزینه بالایی برای ساخت احتیاج داشته و در دماهای پایین و فشارهای بالا برای تبدیل گاز به مایع و گرم شدن آن دچار مشکل می شود. اما نوع دوم آن که استوانه دمنده دارای یک فشار است رایج تر و کم هزینه تر است و برای قطع جریان های 20 تا 80 کیلو آمپر به کار می رود.

درست است که دژنگتورهای گازی مزایا و کاربرد فراوانی دارند، اما باید این نکته را هم در نظر بگیرید که گاز هگزا فلوئورید گوگرد جزو گازهای گلخانه ای است و برای محیط زیست مناسب نیست. هر چند که در بسیاری از کشورها هنوز هم از این کلیدها استفاده می شود اما در کشورهای پیشرفته کاربرد آنها بسیار کاهش یافته است.

دژنگتور هوایی : از کلیدهای قدرت هوایی برای جریان های فشار متوسط استفاده می شود و از آن در ورودی تابلوهای برق که جریان بالایی برقرار است برای حالت انتخاب بین کلید ورودی و کلید خروجی استفاده می شود. برای خاموش کردن جرقه ایجاد شده در مدار در دژنکتور هوایی از هوای آزاد استفاده می شود و از این رو به آنها کلید اتوماتیک هوایی هم می گویند.

دژنگتور خلا : طرز کار این دژنکتور ها با سایر مدل های آن متفاوت بوده و به وسیله فنر کار می کنند، در دژنکتور خلا هیچ گازی برای یونیزه شدن هنگامی که کنتاکت ها از هم جدا می شوند و جرقه زده می شود وجود ندارد و جرقه ایجاد شده به دلیل فضای خلا به سرعت خاموش می شود.

این کلیدهای قدرت هیچ صدایی تولید نمی کنند و در معرض آلودگی هوا هم قرار نمی گیرند. کلیدهای قدرت خلا توانایی قطع جریان تا 100 کیلو ولت آمپر را دارا هستند و در سیستم های برق مترو کاربرد فراوانی دارند.

فروشگاه نیرو ترانس با سال ها تجربه در ارائه انواع دژنکتور و سکسیونر و کلیدهای قدرت یکی از بهترین ارائه کنندگان محصولات ایرانی و خارجی است. شما عزیزان جهت کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با شرایط فروش محصولات از طریق راه های ارتباطی زیر با کارشناسان ما در تماس باشید: